احتمال وقوع زلزله در تهران تا ٤٨ ساعت آینده واقعیت دارد؟

دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در افتتاحیه چهل و یکمین گردهمایی ملی علوم زمین با تاکید بر اینکه آگاهی، تعهدآفرین است، گفت: در این جلسه گسلش جنبایی و زمینلرزه‌ای شمال باختری ایران، ترکیه و پهنه انتقالی قفقاز با نگاهی به زمینلرزه‌های پی در پی خوی ایران و ترکیه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی باتاکید بر اینکه در همه نقاط جهان زلزله رخ نمی‌دهد، اظهار کرد: عمده زمینلرزه‌ها در کمربند آلپ-هیمالیا است که با طول ۱۰ هزار کیلومتر از اروپا تا بخش آسیا ادامه دارد و دست کم در برگیرنده ۳ پهنه برخوردی است.

سلیمانی، این ۳ پهنه را شامل “بخش بین پلیت هندوستان در جنوب و اوراسیا”، “بخش مرکز بین پلیت عربی و اوراسیا در شمال” و “بخش باختری بین پلیت افریقا در جنوب و اوراسیا ” دانست که دائم در حال فشرده شدن قرار دارد و یادآور شد: این ۳ پهنه با سرعت‌های مختلفی در حال کوتاه شدگی هستند.

پژوهشگر لرزه‌زمین‌ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین‌شناسی با اشاره به موقعیت آلپ-هیمالیا، اظهار کرد: ساختارهای اساسی شکل گرفته در این منطقه یک بخش باختری با گسل اساسی بحرالمیت مشخص می‌شود و بخش خاوری آن در کوه‌های زاگرس با فشردگی و برش همراه است و کمی شمال‌تر این منطقه، با شکستگی‌های گسل خاور آناتولی قرار دارد.

به گفته وی حرکت رو به شمال صفحه عربی باعث می‌شود که بخش گسل آناتولی و بخش شمال باختری ایران، به طرفین فرار تکتونیکی دارد که این امر اثر خود را در زلزله‌های آتی نشان می دهد.

سلیمانی با تاکید بر اینکه رخداد یک زلزله با بزرگای ۷ در میان کویر لوت اهمیت زیادی ندارد که یک زلزله با بزرگای ۶ در منطقه پر جمعیت رخ دهد، اضافه کرد: بررسی زلزله‌های بازه زمانی ۱۲۰ سال گذشته هم دستگاهی و هم تاریخی منطقه باختری ایران نشان می‌دهد که در این بازه زمانی در این منطقه که شهرهای پرجمعیتی چون ری و تبریز در آن قرار دارند، هیچ زلزله بزرگی رخ نداده است که این امر نشانگر طولانی بودن دوره بازگشت است.

این محقق سازمان زمین شناسی با اشاره به مطالعات ۲۵ سال اخیر که از سوی محققان اجرایی شده است، گفت: برای این منطقه دوره‌های بسیار طولانی را برای زمینلرزه‌های بسیار بزرگ دیدیم و این در حالی است که تمرکز جمعیت در این منطقه زیاد است، به گونه‌ای که ۴۵ درصد جمعیت کشور در این منطقه ساکن هستند.

سؤالات اساسی درباره زلزله تهران

سلیمانی با طرح این سوال که آیا ما پتانسیل تجربه کردن چنین زمینلرزه‌های بزرگتر از ۷.۵ در ایران را داریم یا خیر، توضیح داد: سال ۲۰۱۳ زمینلرزه سراوان با بزرگای ۷.۷ و ۷.۸ رخ داد و نشان می‌دهد که ایران چنین پتانسیلی را دارد، خوشبختانه اگرچه زلزله سراوان مساحت زیادی را لرزاند، ولی با توجه به تنکی جمعیت و ژرفای زیاد، خسارت زیادی مشاهده نشد، اما آیا این موضوع در مورد شمال و شمال باختر ایران نیز صدق می‌کند؟

وی با اشاره به گسل شمال تبریز، گفت: مطالعات ما در این منطقه نمایانگر برخی از ویژگی‌ها است که نیاز به تعمق و دقت دارد.

سلیمانی به وضعیت لرزه‌خیزی تهران اشاره کرد و یادآور شد: مشاهده نتایجی که روی ترانشه گسل‌ها دریافت کردیم و بر اساس اطلاعات مربوط به گسل‌ها و مطالعات تحلیل خطر زمینلرزه برای تهران، پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای ۷.۲ وجود دارد.

ریسک بالای رخداد زمین‌لرزه در مناطق ۸ و ۲۱ تهران

این پرسش همواره مطرح بوده است که در صورت بروز زلزله‌ بزرگ، کدام مناطق تهران بیشتر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند؟ مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی مطالعه‌ای دراین‌باره انجام داده‌ و براساس آخرین اطلاعات منتهی به ‌سال ۱۳۹۹ عنوان کرده است: «بیشترین مناطق با ریسک بالا، مربوط به نیمه شهر به سمت جنوب، به‌ویژه جنوب‌غربی تهران است. یعنی مناطق ۸ تا ۲۱ شهرداری تهران. سرشماری ‌سال ۹۵ نشان می‌دهد حدود ۵‌ میلیون نفر از جمعیت تهران در این مناطق زندگی می‌کنند.
حدود سه و نیم‌میلیون بقیه در فرای این مناطق ساکن هستند. همین مطالعه‌ نشان می‌دهد بخش‌هایی از مناطق شمالی تهران مانند منطقه ۵، قسمت‌هایی از منطقه ۲۲ و منطقه ۴ و حتی منطقه یک و سه هم مناطق با ریسک بالای رخداد زمین‌لرزه هستند. تراکم این نقاط پرریسک در مناطق شمالی مانند ۵، ۴، ۳، ۲۲ و یک به‌اندازه مناطق جنوبی نیست. مثلا کل منطقه ۱۰ و ۱۱ با ریسک بالا مواجه است. اما در مناطق شمالی، با جزایری با ریسک بالا مواجهیم. وقتی می‌گویم ریسک منظورم فقط خطر زلزله نیست. خطر ضرب در آسیب‌پذیری که در بررسی ما بیشتر آسیب‌پذیری فیزیکی بوده مانند ساختمان‌ها، معابر و بناها، ضرب در معرضیت، یعنی جمعیتی که ساکن هستند. با در نظر گرفتن این سه فاکتور باهم، می‌گوییم ریسک چقدر است. همان‌طور که گفتم در این مطالعه نشان داده شد که در قسمت‌های قابل‌ملاحظه‌ای از نیمه به سمت جنوب تهران همچنان گرفتار ریسک بالا هستیم. در مطالعه‌ دیگرمان برای تهران مشخص شد که در زلزله‌ای با بزرگای ۵ به بالا، به‌احتمال‌زیاد مشکل آتش‌سوزی بعد از زلزله خواهیم داشت. بررسی دیگر ما نشان داد که با توجه به توزیع مناطق با ریسک بالا، یک مسئله جدی ما در هر زلزله، دسترسی به مراکز امدادی و درمانی خواهد بود. گسترش شهر تهران از یک شهر شمالی- جنوبی به یک شهر شرقی- غربی تبدیل‌شده است. اما همچنان بیشتر مراکز درمانی در همان محور شمالی- جنوبی مرکزی متمرکز هستند.
به نظر می‌آید در هر سانحه‌ای ازجمله زلزله، یکی از مسائل جدی انتقال مصدومان از مناطق دورتر به مناطق مرکزی باشد.»

گسل های تهران

طبق اعلام سازمان نقشه‌برداری کشور، بر اثر وقوع زمین‌لرزهٔ ۵٫۱ ریشتری اردیبهشت ۱۳۹۹ در ناحیهٔ دماوند، گسل مُشا دچار تغییر شکل گردیده‌است و این به معنای بالا رفتن احتمال وقوع زمین‌لرزه‌های بزرگ‌تر در این گسل می‌باشد.

طبق گزارشات گسل شرق تهران بعد از مدتی طولانی دوباره فعال شده است و احتمال دارد در آینده باعث وقوع زلزله‌های قوی‌تری شود

 منابع:

خبرآنلاین

روزنامه رسالت

ویکی پدیا