جنگل های هیرکانی؛ گنجینه سبز ایران

ایران کشوری با طبیعتی بی‌نظیر و جاذبه‌های پرشمار است که می‌توانید در آن گونه‌های مختلف آب و هوایی و دیدنی‌های مختلفی را مشاهده کنید. جنگل های هیرکانی از متفاوت‌ترین جاذبه‌های ایران محسوب می‌شود. اهمیت این جنگل آن‌جایی مشخص می‌شود که بدانید این جنگل در فهرست میراث طبیعی یونسکو به ثبت رسیده است. موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و شرایط اقلیمی خاص، موجب شده تا گونه‌های گیاهی کم‌یابی در این منطقه رشد کند، به همین دلیل این جنگل قسمتی ارزشمند از ثروت جهانی محسوب می‌شود. اگر به شناخت بیش‌تر این جنگل تماشایی علاقه دارید، با ما همراه باشید.

جنگل های هیرکانی چیست ؟

جنگل های هیرکانی بخش عظیمی از انواع جنگل‌ها را به خود اختصاص داده است و به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی در جهان شناخته می‌شود. کشور ما از جنبه‌های بسیاری به جنگل‌های هیرکانی وابستگی دارد؛ به عنوان مثال می‌توان به اهمیت جنگل های هیرکانی در تامین اکسیژن و پاکسازی هوا اشاره کرد. این چنگل با بهره‌مندی از صدها گونه‌ گیاهی و جانوری مختلف به عنوان یکی از منابع اصلی تامین اکسیژن کشور شناخته می‌شود. این جنگل هم‌چون نواری سبز رنگ، سرتاسر دریای خزر را پوشش داده و بافت متراکم آن جلوه‌ای خاص به این مکان بخشیده است. واژه هیرکان، اصطلاحی در گویش محلی و مترادف گرگان است. این سرزمین رویایی، در سال 2019 میلادی در فهرست میراث طبیعی یونسکو به ثبت رسید.

جنگل های هیرکانی کجاست ؟

با دیدن تصاویر جنگل های هیرکانی، احتمالا یکی از اولین سوال‌هایی که ذهن شما را به خود مشغول می‌کند، آن است که این بهشت تماشایی در کدام منطقه از ایران قرار دارد و چگونه می‌توان به آن دسترسی داشت؟ جنگل هیرکانی منطقه‌ای وسیع و تماشایی در شمال کشور است که از طریق 7 ورودی مختلف می‌توانید به این جنگل های هیرکانی مازندران دسترسی داشته باشید. استان‌های گیلان، گلستان، مازندران، آذربایجان شرقی، اردبیل، خراسان شمالی و سمنان ورودی‌های مختلف جنگل هیرکانی را تشکیل می‌دهند. با توجه به آن‌که بخش قابل تردد و سر سبز جنگل های هیرکانی در استان‌های شمالی یعنی گیلان، مازندران و گلستان قرار دارد، بسیاری از مسافران از طریق این سه استان به بازدید از جنگل هیرکانی می‌پردازند. اگر می‌خواهید عظمت جنگل ‌های هیرکانی را متوجه شوید، باید بدانید که حدود 7 درصد مساحت ایران را این جنگل فراگرفته است. قدمت جنگل های هیرکانی به حدود 40 میلیون سال قبل باز می‌گردد و به همین دلیل از آن به عنوان جاذبه‌ای طبیعی-تاریخی یاد می‌شود. اگر قصد سفر به جنگل های هیرکانی گیلان را دارید، می‌توانید به سادگی با خرید بلیط قطار تهران رشت به این منطقه سفر کنید.

بررسی پوشش گیاهی جنگل های هیرکانی

پوشش گیاهی این منطقه به دلیل پیشینه تاریخی و تنوع بالا، از اهمیت بسیار زیادی در میان متخصصان این حوزه برخوردار است. در قسمت‌های مختلف جنگل هیرکانی، می‌توانید متفاوت‌ترین پوشش گیاهی کشور و منطقه را مشاهده نمایید. در این منطقه بیش از هشتاد گونه مختلف درخت و بیش از 50 نوع مختلف درختچه قرار دارد. بسیاری از درختان روییده در این منطقه منحصر به فرد بوده و تنها می‌توانید آن‌ها را در جنگل‌های هیرکانی مشاهده کرد. علاوه بر تاثیری که درختان و پوشش گیاهی منطقه هیرکانی بر روی تامین اکسیژن منطقه دارد، نقش آن در حفظ ذخایر آبی نیز بسیار قابل توجه است. در واقع در هر یک هکتار از خاک این جنگل‌ها، می‌توان حدود 500 تا 2 هزار متر مربع آب ذخیره شود. این منطقه دارای اقلیم‌های آبی و هوایی مختلفی است که شامل آب و هوای گرم و مرطوب، آب و هوای مرطوب پاییزی و  آب و هوای معتدل زمستانی می‌شود. بخش عظیمی از درختان جنگل هیرکانی را درختان پهن برگ و صورتی تشکیل می‌دهد، علاوه بر آن درختان دیگری نظیر: راش، نارون، توسکا، افرا، ممرز، سرخدار و … را می‌توان در جنگل های بکر هیرکانی مشاهده کرد. در سفر به گیلان می توانید هتل های رشت یوتراوز را برای اقامت خود انتخاب کنید. یا اگر اهل کمپ زدن هستید، ابتدا آب و هوای منطقه اقامت خود را چک کنید تا بتوانید تجربه ای متفاوت در جنگل های هیرکانی شمال ایران را داشته باشید. در ارتفاعات پایین جنگل های هیرکانی که دارای مناطق جلگه‌ای است، می‌توانید از تماشای درختانی نظیر: شمشاد، بلوط، توسکا، راش و … لذت ببرید. اصلی‌ترین دلیلی که موجب شده تا جنگل‌های هیرکانی تا این حد سرسبز و تماشایی باشند، کیفیت خاک این منطقه است. خاک جنگل های هیرکانی به دلیل خاصیت نفوذناپذیری که در مقابل آب دارند، در زمان بارش باران، رطوبت بسیار بالایی داشته و همین موضوع موجب می‌شود تا مراتع سرسبزی در این جنگل بوجود آید.

حیوانات و گونه های جانوری جنگل های هیرکانی

در طول تاریخ 40 میلیون ساله جنگل های هیرکانی، گونه‌های حیوانی پرشماری در این منطقه زندگی می‌کردند. حیات وحش جنگل ‌های هیرکانی دارای تنوع حیوانی بی‌نظیر و متنوعی است. در حال حاضر جنگل های هیرکانی، زیست بوم بیش از 290 گونه مختلف پرنده و حدود 100 گونه پستاندار متفاوت است. در میان گونه‌های جانوری مختلفی که در این منطقه زندگی می‌کنند، یوزپلنگ ایرانی به عنوان یکی از نادرترین گونه‌های جانوری جهان در این منطقه است. از دیگر حیوانات جنگل های هیرکانی می‌توان به: مرال، خرس قهوه‌ای، گراز، پلنگ، گربه جنگلی، گرگ، روباه، شغال و انواع پرندگان مختلف از جمله: کبوتر جنگلی، جی جاغ، عقاب جنگلی و … اشاره کرد. با توجه به اهمیت حفظ زیست بوم و محیط زیست جنگل‌های سرسبز هیرکانی، پروژه ثبت این جنگل با همکاری سازمان جنگل‌ها، محیط زیست و میراث فرهنگی آغاز شد. برای بازدید از محیط زیست بی‌نظیر این جنگل می‌توانید با خرید بلیط قطار تهران گرگان به این منطقه دیدنی سفر کنید.

آشنایی با مناطق حفاظت شده جنگل های هیرکانی

قدمت بالای جنگل‌های هیرکانی و اهمیت غیر قابل انکار آن در حفظ زیست بوم و تامین اکسیژن منطقه، موجب شده تا این جنگل در شمار مناطق محافظت شده قرار بگیرد. در ادامه با برخی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده در جنگل هیرکانی آشنا خواهید شد:

جنگل فندقلو در اردیبل

جنگل فندقلو که در گویش محلی به آن مشه نیز گفته می‌شود، از زیباترین جاذبه‌های واقع در استان اردبیل است که با فضای سرسبز و گل‌های متعدد نظیر بابونه، منظره‌ای بی‌نظیر را برای گردشگران رقم زده است. جنگل فندقلو در جنوب شهر نمین واقع شده و مسیر آن از شرق خانقاه علیا تا روستای حور ادامه می‌یابد. فاصله این جنگل تا اردبیل حدود 40 کیلومتر است. برای دسترسی به این جنگل‌ می‌توانید از طریق مسیر گردنه حیران و 200 متر پیش از تونل حیران به سمت راست جاده منتهی به تونل حرکت کرده و بعد از گذشت یک کیلومتر در دوراهی به سمت چپ حرکت کرده که مسیر آن به جنگل فندقلو ختم می‌شود. جنگل فندقلو دارای وسعتی حدود 16000 هکتار است و جاذبه‌های پرشماری از جمله: درختان فندق، آب گرم مشه سویی و دشت گل‌های بابونه را در دل خود جای داده است. در جنگل فندقلو گونه‌های گیاهی مختلفی شناسایی شده است که تعداد آن به 20 گونه مختلف می‌رسد. انتخاب نام فندقلو برای این جنگل به آن دلیل است که در بخش وسیعی از این جنگل درختان فندق روییده است.

جنگل ابر شاهرود

یکی دیگر از مناطق حفاظت شده جنگل های هیرکانی جنگل ابر شاهرود است که می‌توانید برای دسترسی به آن از طریق رزرو هتل های یوتراوز اقدام کنید. بازدید از جنگل ابر شاهرود یکی از منحصر به فردترین تجربه‌هایی است که می‌توانید در زندگی خود احساس کنید. در این جنگل رویایی شما می‌توانید پیوند میان آسمان و زمین را به بهترین شکل مشاهده کنید. این جنگل یکی از ارزشمندترین بخش‌های باقی‌مانده از جنگل ‌های تاریخی هیرکانی است که با درختان سرسبز و غرق در ابر، چشم گردشگران را به خود خیره کرده است. ارتفاع بالای این جنگل از سطح دریا موجب شده تا در فصول گرم سال نیز از دمای معتدلی برخوردار باشد، به همین دلیل سفر به این جنگل در اواخر بهار و تابستان بهترین زمان محسوب می‌شود. جنگل ابر در سال 1398 در فهرست اثار ملی و طبیعی ایران به ثبت رسید. جنگل ابر در فاصله 40 کیلومتری شمال شرقی شاهرود، در بخش بسطام و دهستان قرار گرفته است. برای دسترسی به این جنگل می‌توانید از مسیر تهران به سمت جاده آزادشهر حرکت کرده و از طریق جاده قلعه نو خرقان یا جاده روستای ابر، به سمت جنگل ابر حرکت کنید. دیدنی‌های روستای ابر تنها به این جنگل محدود نمی‌شود و شما می‌توانید در نزدیکی آن به جاذبه‌های دیگری نظیر: آبشار آلوچال، آبشار شرشر، دالان بهشت و قلعه ماران دسترسی داشته باشید.

منطقه حفاظت شده لیسار

منطقه حفاظت شده لیسار یکی از جاذبه‌های دیدنی در شمال شهرستان تالش است و ترکیبی از اراضی جلگه‌ای، کوهستانی و ساحل را برای شما به نمایش می‌گذارد. جنگل های این منطقه از نوع جنگل‌های پهن برگ هیرکانی هستند و جانداران مختلفی از جمله: مارال، شوکا، خرس، پلنگ و گربه وحشی در این منطقه زندگی می‌کنند. از گونه‌های شاخص گیاهی در منطقه لیسار می‌توان به راش، ممرز، شیردار، پلت، افرا و صنوبر اشاره کرد. یکی از جاذبه‌های خاص منطقه لیسار دریاچه نئور است. بخش عمده‌ای از منطقه حفاظت‌شده لیسار در استان گیلان قرار دارد؛ اما محدوده دریاچه نئور از نظر تقسیمات کشوری در استان اردبیل قرار می‌گیرد. این دریاچه به عنوان بزرگترین دریاچه آب شیرین استان اردبیل با مساحت 420 هکتار محسوب می‌شود که در میانه کوه‌های تالش در ارتفاع 2500 متری از سطح دریا قرار دارد. این دریاچه به دلیل دارا بودن از ویژگی‌های منحصر به فرد طبیعی، از مراکز مهم تحقیقات سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه آبزیان به شمار می‌آید. به دلیل اقلیم خاص این منطقه، دریاچه نئور حدود نیمی از سال به صورت یخ‌زده بوده و ضخامت یخ آن به حدود 80 سانتی‌متر می‌رسد.

جنگل الیمستان

الیمستان یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در منطقه حفاظت شده جنگل‌ های هیرکانی محسوب می‌شود که با طبیعتی سرسبز و فضایی مه‌آلود نظر گردشگران بسیاری را به خود جلب کرده است. جنگل الیمستان در فاصله‌ای نزدیک از شهر آمل قرار دارد و شما می‌توانید از طریق رزرو هتل های گرگان یوتراوز نیز به این جنگل دسترسی داشته باشید. الیمستان جنگلی غرق در ابرهای سفید، پوشش گیاهی جذاب و طبیعتی بکر است. سفر به این منطقه می‌تواند در کنار آرامشی که به شما منتقل می‌کند، تجربه‌ای منحصر به فرد را نیز برای شما رقم بزند. در فاصله اندکی از جنگل الیمستان، روستایی به نام لهاش قرار دارد که با نام روستای الیمستان نیز شناخته می‌شود. در بازدید از جنگل الیمستان می‌توانید از این روستای دیدنی نیز بازدید کرده و به ثبت خاطرات خود بپردازید. دلیل نام گذاری این جنگل به نام «الیمستان» وجود گیاهی در این منطقه به نام الیما است. این گیاه از لحاظ ظاهری به پیازچه شبیه بوده و بومیان این منطقه از آن به عنوان طعم دهنده در غذاهای مختلف خود استفاده می‌کنند.

جنگل ارسباران

ارسباران از جاذبه‌های بی‌نظیر استان آذربایجان شرقی است که به دلیل طبیعت بکر و دست‌نخورده آن محبوبیت بسیار بالایی در بین گردشگران دارد. جنگل‌های ارسباران با وسعتی در حدود 130 هزار هکتار، در شمال استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در حال حاضر جنگل ارسباران در مرزهای شهرستان کلبیر، ورزقان و اهر محدود شده و جزئی از منطقه حفاظت شده جنگل‌ های هیرکانی به شمار می‌آید. برای دسترسی به جنگل‌های ارسباران می‌توانید به سمت جاده تبریز حرکت کرده و سپس به سمت کلیبر بروید. با توجه به حجم بالای بارش‌ در این منطقه، همواره می‌توان از فضای سرسبز و دل‌نشین جنگل ‌های ارسباران لذت برد. دلیل نام‌گذاری این جنگل به نام ارسباران به قرار گیری این منطقه بر روی رودخانه ارس و کوه قره‌داغ مربوط می‌شود. بازدید از جنگل های ارسباران در پاییز بهترین زمان برای مسافران و گردشگران محسوب می‌شود.

جنگل کجور

کجور یکی از خوش آب و هوا ترین مناطق شمال کشور است که فاصله اندکی تا دریای خزر دارد. جنگل کجور نوشهر منطقه‌ای ییلاقی و کوهستانی است که در استان مازندران قرار دارد. جنگل کجور به عنوان بخشی از شهرستان نوشهر، بین دو کوه دماوند و علم کوه قرار دارد. بسیاری از گردشگران این منطقه را به عنوان سرزمینی سرسبز، دیدنی و خوش آب و هوا به یاد می‌آورند.‌ کجور از مناطق قدیمی طبرستان به شمار می‌آید و با قدمت تاریخی بالا، مورد توجه سلاطین و پادشاهان قرار داشته است. با توجه به پیشینه تاریخی و آب و هوای منحصر به فرد کجور، در این منطقه جاذبه‌های طبیعی و تاریخی پرشماری به چشم می‌خورد که از جمله آن‌ها می‌توان به دریاچه خضر نبی، دیو چشمه، قلعه سلطان سرا و کلارستاق اشاره کرد.

سخن پایانی

در کشورما مناطق سرسبز و خوش آب و هوای بسیاری وجود دارد. یکی از مهم‌ترین جنگل‌های کشور را جنگل های هیرکانی تشکیل می‌دهد. این جنگل نقشی اساسی را در تامین اکسیژن و حفظ اکوسیستم منطقه ایفا می‌کند، علاوه بر آن با توجه به وسعت بالای این جنگل که از استان گلستان تا شمال غرب کشور را پوشش داده، جاذبه‌ای بی‌نظیر را برای گردشگران به ارمغان آورده است. شما می‌توانید از طریق خرید بلیط قطار یوتراوز و سفر به جاذبه‌های پرشمار منطقه حفاظت شده هیرکانی، سفری به یادماندنی را برای خود رقم بزنید.