نقدی جامع بر سریال دفتر یادداشت | عطاران و معجونی به کجا چنین شتابان

سریال دفتر یادداشت این روزها با هنرنمایی رضا عطاران و حسن معجونی از پلتفرم فیلمنت در حال پخش می باشد. در ادامه با نقدی جامع بر این سریال همراه شما هستیم.

مقدمه

صحبت در مورد رضا عطاران یا به قول خیلی از دست اندرکاران سینما، پولسازترین بازیگر سینمای ایران، به عبارت دیگر ” گیشه سینمای ایران” کار راحتی نیست.

بازیگر،فیلنامه نویس و کارگردانی که حتی تجربه دکلمه و خوانندگی هم دارد، تو هر ژانری و هر پلت فرمی آنقدرموفق ظاهر شده که حتی برای سرسخت ترین منتقدان خود حرفی برای گفتن نمی‌گذارد. تا جایی که حتی منتقد سخت گیری مانند مسعود فراستی وقتی همه در باره عوامل فیلم دهلیز، صحبت میکند، که هرچند غیرمستقیم، ولی از کل بازیهایی فیلم تعریف میکند.

رضاعطاران درسریال‌ها و برنامه های طنز تلوزیونی دهه ۷۰ و ۸۰ که گاه بازیگر و گاه کارگردان و نویسنده و حتی گاهی به عنوان مشاور حضور داشته است. باحضور در سینما به عنوان بازیگر و کارگردان و نویسنده در کنار جوایز متعدد و فروش و استقبال مردم، همه شاهدی بر مدعاست که رضا عطاران، واقعا توانمندی های ویژه ای داره که شخصیت اونو برجسته تر از سایر هم نسلان خود می‌کند. مرور فیلمهای پرفروش وپرمخاطب سینمای ایران ازدهه 70 به این سو، همواره اسم رضاعطاران را پررنگ ترنشان میدهد، به همین بهانه و با توجه به استقبال خوب از سریال “دفتر یادداشت” مروری کوتاه از دیدگاه هنری و بازیگری به این سریال می اندازیم. نخستین قسمت از این سریال، جمعه ۲۶ آبان ۱۴۰۲ در پلتفرم فیلم‌نت پخش شد.کارگردانی سریال برعهده کیارش اسدزاده است که همزمان سریال هفت را نیز در حال نمایش دارد.

قبل از شروع بحث این توصیح لازم است برای خوانندگان که ممکن است بخش هایی از داستان اسپویل گردد.

سریال دفتر یادداشت

بعد از تقریبا یک دهه شاهد حضور رضا عطاران در سریالی از پلتفرم خانگی هستیم که از تیزر و پوستر اولیه، تنش ها و بحث ها رو ایجاد کرد.

مرکز تصویر رصاعطاران در صحنه ای کاملا مشابه پوستر فیلم معروف ملنا که فقط جنسیت افرادی که فندک روشن میکنن عوض شده و حضور حسن معجونی، با نگاه خاص خود، کمک بیشتری به طنز زیرپوستی این طراحی کرده است.تا به امروز و تاریخ نگارش این متن، ۹ قسمت از این سریال توزیع شده است. نکته جالب همزمانی توزیع سریال هفت به کارگردانی کیارش اسدزاده در ژانر جنایی و معمایی و همچنین اکران فیلم سینمایی ویلای ساحلی با بازی رضا عطاران هستیم که امکان مقایسه کارگردان وبازیگر با سایر آثارشان را نیز فراهم می آورد.

کیارش اسدزاده فارغ التحصیل کارگردانی سینما متولد ۱۳۶۰ با کارنامه کوتاهی که دارد، توانسته است به خوبی، رگه هایی از حضور کارگردانی مسلط را به رخ بکشد. همچنین توانسته است وجوایزی را در طول ۲۲ سال فعالیت حرفه ای از جشنواره های مختلف داخی و خارجی و مخصوصا منتقدان نصیب خود سازد.

اما مقایسه همین دوسریال، به خوبی تاثیر انتخاب بازیگر را در موفقیت یک سریال را به خوبی نشان میدهد، به قول فوتبالی ها برروی کاغذ، سریال هفت با مجموعه غنی تر از بازیگران حرفه ای، باید موفق از از سریال دفتر یادداشت باشد. اما در عمل اتفاق دیگری  افتاده است و داستان جنایی و معمایی هم دارد.اینجاست که انتخاب بازیگر تعیین کننده میگردد. اما به همان انداره اشتباه است که صرفا حضور یک بازیگر حتی رضاعطاران را عامل موفقیت بدانیم، اکران فیلم ویلای ساحلی با زوج بازیگری رضاعطاران و پژمان جمشیدی و یدک کشیدن نام کارگردان آشنا و حرفه ای سینمای ایران یعنی کیانوش عیاری،هرچند توانست در روزهای اول، مخاطبان را به سینما بکشاند، اما فیلمنامه ضعیف و عدم بکارگیری درست از بازیگر، میتواند در ادامه باعث افت تماشگر گردد.

 ‏سریال دفتر یادداشت از داستانی آشنا بهره میبرد، پلیسی که بدلایلی دچار فراموشی شده و خواسته یا ناخواسته وارد ماجرایی جنایی معنایی می‌شود.علیرعم انتخاب داستانی آشنا و بهره گرفتن از مایه های طنز و مشکل روانشناختی فراموشی در کنار یک موضوع جنایی که نمونه های مشابه خارجی مخصوصا، سریال و فیلم هایی ساخته شده اند.

دفتر یادداشت با بهره گیری از ظرافت های داستانی و حضور پررنگ چند بازیگر به همراه رضاعطاران، موفق عمل کند، برخلاف نطر برخی منتقدان که سریال را نپسندیده و ارزشی برای آن قائل نیستند به نظر، تا این قسمت از سریال که پخش شده، علیرغم داشتن نقاط ضعف و ابهاماتی، توانسته موفق عمل نماید و اگر شاید برخی اصلاحات جزئی انجام میشد یا پلت فرم بهتری برای پخش و توزیع داشت گوی سبقت را از تمام سریال‌های خانگی امسال می ربود که البته شاید تا انتهای پخش آخرین قسمت آن، اتفاقاتی تازه بیفتد.

ابتدا چندمورد از نقاط صعف آن

قیام ورودآقایان ممنوع که رضاعطاران بازیگر نقش اول آن بود در صحنه ای مانی که عطاران توصیه میکنه در تعریف لطیفه و خندیدن، به نوعی خودنگهدار باید باشد.

اما نویسنده این سریال،در استفاده از شوخی های کلامی جنسی افراط میکند و بیش از حد هم تکرار میکنه، این برای خانواده ایرانی زیاد خوشایند نیست، مقایسه کنیم با فیلم مارمولک و شوخی های زیرپوستی آن فیلم که هم عریان نبود هم زیاد از حد نیست.

مشکل دیگه این سریال نا همگونی برخی بازیگران است.

به همان اندازه که سوگل خلیق، نقش بهتری ایفا میکنه مینا ساداتی در برخی صحنه ها دچار اغراق می‌شود.

داستان فیلم قدری با فضای واقعی تفاوت دارد و برخی نقش ها مانند کارگاه و نیز حوادث اتفاق افتاده تا اینجای داستان به قتل رسیدن ۲ نفر از اهالی ساختمان و نحوه پیگیری پلیس، قدری دور از واقعیت به نظر میرسدکه باید به حساب طنز داستان گذاشت.داستان در میانه فیلم سعی دارد با اضافه کردن ابهامات و ماجراهای جدید و فاش کردن مرحله به مرحله اسرار، کشش داستان خود را حفط کند.که امیداورم به سرنوشت بسیاری از فیلم ها وسریال های ایرانی که شروع خوب داشته اما وقتی به نقطه اوج داستان می‌رسند دچار افت وحشتناک یا جمع کردن پایان و سرهم بندی نگردد.

در مورد نقاط قوت و ضعف فنی و سینمایی مانند دکوپاژ و میزانسن و فیلمبرداری و…، بررسی و قضاوت را به متخصصان فنی واگذار مینمایم در این نوشتار سعی بر بررسی جنبه هنری و داستانی و بازی‌ها خواهدبود.

نقاط قوت سریال

تیتراژ سریال را می‌توان یکی از تیتراژ های جذاب سریال های سال های اخیر دانست که حتی در 9 قسمت پخش شده نیز جذابیت تماشای هر دفعه آن از میان نمیرود. موسیقی متن سریال توانسته است همخوانی خود را با داستان حفظ کند.

لحظات سرد گمی و کلافه شدن کارگاه، با استفاده بجا از ضرباهنگ های پیانو و استفاده‌ از موسیقی های نوستالژیک دهه ۸۰ به بهانه ورزش اردشیر رستمی که هنوز داستان ابعاد شخصیت این نقش را بازنکرده هوشمندی موفقیت آمیزی بوده است که مزاحمتی برای شنونده ایجاد نمیکند. میتوان گفت موسیقی سریال در صحنه ها به نظر به اندازه استفاده شده است.نه زیاد نه کم و به موقع.

بازیگران فیلم دفتر یادداشت

بهانه نگارنده برای بررسی این سریال، بازی رضاعطاران بود.اماوقتی صحبت از بازیگران فیلم یا سینما می‌شود،زوج بازیگری نقش مهم پیدا میکند، فیلم هایی مانند نیش   رابرت ردفور و پل نیومن و فیلم  پاپیون  داستین هافمن و استیو مک کوئین، توانستند با بهره گیری از دو زوج بازیگر که بخوبی با هم پاسکاری نقش ها را انجام میدهند، تاثیر انتخاب درست زوج سینمایی رو بخوبی نشان می دهد.(که اتفاقا هر دو در سال 1973 ساخته شده اند). آیا این دو فیلم بدون تصور هر دو زوج بازیگری،امکان موفقیت این چنینی را داشتند؟ البته مثالهایی از این دست در سینمای ایران و جهان بسیار میتوان مشاهده نمود.

در مورد رضاعطاران و وجه تمایز او نسبت به سایر بازیگران و همچنین اکران همزمان فیلمی با نقش آفرینی ایشان صحبت گردید اما بازی حسن معجونی زوج رضاعطاران، یکی از معدود نقش هایی است که جوری با نقش اخت پیدا کرده که گویی نقش خود را بازی می‌کند.

 حسن معجونی فارغ التحصیل رشته ادبیات نمایشی متولد ۱۲۴۷، شاید دیرتر از هم نسلان خود وارد سینما و سریال گردید اما میمیک صورت و توانمندی تغییر آن، همچنین توانایی ایفای نقش‌های متفاوت وخاص و تسلط بر بیان، نشان داد که می‌تواند برای برخی نقش ها جزو بازیگرانی باشد که فیلمنامه برای او نوشته شود.

 ‏رضاعطاران با زوج های مختلفی در سینما حضور داشته است که برخی موفق و برخی ناموفق از آب درآمد.

 ‏ویزگی های کاراکتر شخصی عطاران، که حتی در زندگی واقعی خود نیز نمود پیدا می‌کند آمیخته با بداهه پردازی های خاص و منحصر بفرد خودش است که نقش مقابل وی باید قادر باشد در لحظه پاسخ بدهد. به اعتراف بازیگرانی که نقش های مقابل عطاران را بازی کرده اند، مقابله با ظرافت های حاصل به ذهن بداهه وی، در لحظه بعضی اوقات بسیار سخت است.

 ‏به نطر نگارنده این نوشتار، حسن معجونی، بخوبی از عهده این توانایی برآمده است. دقت در صحنه های مختلف این سریال نشان توان و قدرت معجونی در پاسخگوی به بده بستان با عطاران است که کار هر بازیگری نیست. حسن معجونی توانسته است موفق عمل کند.و در برخی موارد حتی عطاران را مجبور به پاسخ می‌کند.

 ‏این دو بازیگر، نشان دادند به شرط عدم تکرار و داستان مناسب،می‌توانند فیلم و سریال های موفقی در کنار هم ایفای نقش کنند. چیزی که سینمای ایران از فقدان آن رنج می‌برد به جز تک موفقیت هایی مانند پیمان جمشیدی وسامان درخشانی در مجموعه موفق پژمان کار سروش صحت که ترکیب موفقی بود که توانست یکی از سریالهای پرمخاطب و جذاب سالهای اخیر لقب گیرد که بعدها در فیلم های سینمایی هم ادامه پیدا کرد.

اما سوگول خلیق، بازیگری که دارای دانشنامه لیسانس کارگردانی تئاتر که سودای کارگردانی نیز دارد، بازی موفقی در مقابل رضاعطاران، حسن معجونی و کاظم سیاحی داشته است. ایفای نقش نازنین در سریال ظرافتهایی دارد که بخوبی از عهده آن برآمده است. ایجاد تناقض خنده در حالت استرس، که ابتکاری جالب بوده و نقش دختر خانواده بودن ودر عین حال شخصیت مستقل و به روز را به خوبی نشان میدهد. رابطه نازنین با مادرش( علیرغم ابهاماتی که هنوزدر مورد مادر نازنین وجود دارد) قابل قبول از آب درآمده است. ادامه این مسیر، و کنترل حاشیه هاخلیق را تبدیل به بازیگری خواهد کرد که بسیار از او خواهیم شنید. ( سوگل خلیق، بلاگر فعالی هم هست که عنوان زیباترین بلاگر ایرانی را نیز به خود اختصاص داده است که در مسیر رشد یک هنرمند می تواند مانند یک تله باشد)

اما بازیهای بیژن بنفشه خواه و کاظم سیاحی. همونی است که انتطار میرفت، جدا از گریم خوب کاظم سیاحی که باید اشاره کنیم در صحنه ورود به سریال سخت بود شناختنش. به نظر نگارنده، البته بیژن بنفشه خواه، نقشی باورپذیرتر و ملموس تر دارد، بنفشه خواه با توجه به توانمندی های حرفه ایش، تبحر فوق العاده ای در پیاده سازی نقش کاراکتر های با حالت صورت خنثی و بیروح مانند لابی من را دارد.

قسمت‌های اولیه سریال، بخشی از جذابیت تماشای قسمت‌های اولیه به نقش بیژن بنفشه خواه برمی‌گردد. دقت کنید به تذکرهای دائمی و کلیپ تذکرات به ساکنین در آپارتمان و نحوه گویش او که یاداوری تذکرات مهمانداران هواپیما است، همچنین تفاوت برخورد و پاسخگویی به آقایان و خانم ها، که بدون قضاوت در چون و چرایی و دلیل آن، در بسیاری از شغل شبیه لابی من، در جامعه بسیار دیده می‌شود.

کاظم سیاحی نیز نقش ‌کارگاه سریال جنایی را بخوبی ایفا میکند(هرچند باورپذیری وجود این تیپ کارگاه در فضای واقعی دشوار است. باید در ادامه ببینیم تا چه حد کاظم سیاحی خواهد توانست از لحن و گویش پشه سریال مهمونی خود را دور کند یا نه.

در مورد سایر بازیگران در حوصله این نوشتار نیست توضیح مفصل نوشته شود اما درخشش استاد داریوش کاردان علیرغم کوتاهی نقش تا به اینجای داستان، که هم با سایر نقش های اندک خود و مجری گری فاصله گرفته و هم علیرغم داشتن نقش کوتاه اما همیشگی در هر قسمت، توانسته این شخصیت را باور پذیر کند. فراموش نکنیم داریوش ‌کاردان در ابتدای دهه هفتاد بازیگران و کارگردانیب مانند مهان مدیری، رضاعطاران ، سعید….، بیزن بنفشه خواه ، و …. را به دنیای هنر ایران معرفی کرد.

اما دو نقش مرموز که پیش بینی می‌شود در ادامه گره داستانی به واسطه آنها باز شود: مادر نازنین و اردشیر رستمی

شناختی که نگارنده از آقای رستمی دارد، برای نقش عادی و خنثی، به هیچ وجه پیشنهادی قبول نمی‌کند و خود نیز می‌داند که کار اصلی او بازیگری نیست که دنبال نقش اول یا حتی مکمل باشد، پس این نقش باید ویژگی خاصی را داشته باشد که در ادامه قسمت‌های سریال باید ببینیم.

جمع بندی

سریال دفتر یادداشت، تا اینجای کار که ۹ قسمت آن دیده شده است، سریالی خوش ساخت و جذاب است که میتوان ساعاتی را به تماشای هنرنمایی منحصر به فرد رضاعطاران نشست و البته احساس تلف شدن وقت نکرد، مسئله ای که گریبانگیر بسیاری از سریال های خانگی این روزها گردیده است.

گویی پلت فرم های خانگی، باید و الزامی دارند به هر جهت سریال هایی بسازند، تاجایی که یک بازیگر را درسه نقش متفاوت از هم در سه سریال مشاهده می‌کنیم.که حجم زیاد تولید، باعث افت محسوس کیفیت سریال‌ها گردیده است.

روز‌گاری مردم، به پلت فرم های پخش فیلم و سریال های خانگی روی آوردند امیدوارم این دلزدگی و کاهش کیفیت و تکراری شدن بازیگران، به سمت و سوی دیگری نکشاند.

 به قلم: رضا یونسی

لینک دانلود قسمت های دفتر یادداشت:

https://upera.shop/ref/r5Xh/cl39rfz6